Khadak

Regie: Peter Brosens en Jessica Woodworth

Gezien: Kijkhuis, Leiden (15 november, 2007)

Khadak is de eerste lange speelfilm van Brosens en Woodworth, regisseurs die voorheen documentaires maakten: City of Steppes, State of Dogs en Poets of Mongolia. De Belgische Brosens en de Amerikaanse Woodworth zijn sindsdien vertrouwd met het kale en desolate van het landschap van Mongolië. Maar meer nog, ze begrijpen de symboliek en de poëzie van de cultuur. In Khadak blijven zij er naar op zoek en dat siert de film.

Khadak gaat over Bagi, een schaapherdersjongen in Mongolië. Bagi is voorbestemd om sjamaan te worden. Zijn gehoororgaan is bijzonder gevoelig. Zo kan hij bijvoorbeeld horen wanneer een schaap de weg kwijt is geraakt. Bagi is een fijnbesnaarde jongen die houdt van zijn paard en zijn kudde. Tijdens een zoektocht naar een verloren schaap krijgt Bagi een epileptische aanval. De visioenen die hij daarbij krijgt zijn nogal verontrustend. De sjamane kan hem er ternauwernood uit halen. Zij weet nu zeker dat Bagi zijn predestinatie niet mag ontlopen. Maar Bagi wil het niet aan. Als de kudde wordt getroffen door een mysterieuze ziekte worden Bagi en zijn familie door de overheid gedwongen het platteland te verlaten om naar een buitenwijk van de stad te verhuizen. Dit is op zijn zachtst gezegd een cultuurshock. De sjamane probeert door veel lawaai te maken (bijvoorbeeld het stuk gooien van flessen) de aandacht van Bagi te trekken die inmiddels is beland in een tehuis voor geesteszieken. Het verhaal is fictief maar heeft een hoog gehalte van kritiek in zich want in werkelijkheid wordt de druk op de nomaden inderdaad steeds groter.

Khadak voert je mee. Verwacht geen snelle montage of actie. De dynamiek moet gezocht worden in de magie van de beeldtaal die traag is. De film is opgebouwd uit vooral long en wide shots. De dialogen zijn onsamenhangend. Mocht je de draad even kwijt zijn, laat je dan gewoon meevoeren door de fotografie en de sound track want die zijn prachtig. Het gebruik van de traditionele blauwe sjaals, de khadaks (‘stukjes hemel’), in het besneeuwde landschap is een pracht vondst. De scheiding van Bagi met zijn paard is hartverscheurend. Door de ogen van cameraman Rimvydas Leipus krijgt Khadak een desolate schoonheid. De niet-professionele acteurs geven de film een oorspronkelijkheid die zo nu en dan documentair aan doet. Op het festival in Venetië werd de film vorig jaar bekroond met de Luigi De Laurentiis-prijs. Voor deze twee documentairemakers is dit een terechte erkenning. Met Khadak hebben zij een meeslepende speelfilm afgeleverd. Ga dit zien!

Nightwatching

Regie: Peter Greenaway
Gezien: tijdens Leids Filmfestival 2007

Nightwatching van Peter Greenaway is geen eenvoudige film. Maar dat waren zijn vorige films ook niet. De toegang tot zijn films ligt in de sensuele, soms decadente, schoonheid van onder andere de art direction, dit maal in handen van ontwerper James Willcock.

Nightwatching werd ter ere van Rembrandt’s 400ste geboortejaar gemaakt. Bij het Film Festival in Venetie ontving de film twee prijzen, onder andere voor het beste scenario.
De cineast Greenaway wordt wel eens vergeleken met een schilder en dat is een logische vergelijking gezien zijn gevoel voor sfeer, kleur en licht. In 1966 begon Greenaway als cutter bij de Central Office of Information. Het lijkt een hele sprong, van functionele cutting naar neo-klassiek mise en scene. Bij Greenaway en zijn crew is het laatste in goede handen. Nightwatching is een lust voor het oog.

In de ruim twee uur durende film zijn we getuige van de totstandkoming van De Nachtwacht, het beroemde schilderij van het Amsterdamse Schuttersgilde van Frans Banning Cocq en Willem van Ruytenburgh. Maar Greenaway voegt er een complottheorie aan toe en laat zich daarbij leiden door een aantal vragen: hoe is het mogelijk dat een gerespecteerd schilder als Rembrandt armoedig aan zijn einde komt? Welke rol speelden Saskia, Geertje en Hendrickje in het werk van de schilder en in hoeverre putte hij uit zijn priveleven voor inspiratie?

In Nightwatching worden we meegenomen in een moordmysterie waarbij ons ‘tussen de bedrijven door’ duidelijk wordt gemaakt dat de hoge heren van Amsterdam rond 1645 niet altijd leefden als rechtgeaarde Calvinisten. Rembrandt komt steeds meer te weten, genoeg om in het schilderij een aanklacht te verwerken en de moordenaar te identificeren. Hiermee ontlokt Rembrandt een heuse controverse. Het wordt zijn ondergang. Nightwatching zal begin 2008 te zien zijn in Trianon.

Voor uitgebreide informatie over de film en Greenaway’s benadering
Voor een afbeelding van het schilderij De compagnie van kapitein Frans Banning Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh

Evening

Her greatest secret was her greatest gift

Regie: Lajos Koltai

Met: Vanessa Redgrave, Meryll Streep en Glenn Close

Gezien: Trianon, Leiden (18 oktober, 2007)

De kritieken van enkele filmrecensisten zijn over het algemeen niet bijzonder lovend over Evening. Het zou te traag zijn en een lang uitgerekte tear jerker. De, op een paar minuten na, twee uur durende chick flick toont in ieder geval als een schilderij in de kleuren van Edward Hopper. Geen pastel, maar kleuren die van het doek afspatten met veel contrasten. Het warme rood, het comfortabele groen, het rustgevende blauw en het onderkoelde grijs. Het is overduidelijk dat de regisseur, Lajos Koltai, een cameraman is die we nog kennen van het Holocaust drama Fateless (2005).

Evening is gedraaid in New England en een lust voor het oog. Maar ook de cast is aantrekkelijk en interessant om naar te kijken. Het is dan ook een cast van formaat. Redgrave blijft ontwapenend en jong. Streep raakt haar charme waarschijnlijk nooit kwijt. En de waanzin en de koele blikken van Close zijn niet te overtreffen. Het geheel oogt rustig met veel totaal shots en weinig cuts. Het verhaal is opgebouwd uit flashbacks van de hoofdpersoon. Het sterven van Ann loopt er als een rode draad doorheen. In die zin doet de film denken aan The Notebook.

Op een rustige zomeravond in Rhodes Island ligt Ann Grant (Redgrave) op haar sterftbed. Haar twee dochters, Constance en Nina, die ongeveer elkaars tegenpolen zijn zijn daarbij aanwezig. Ook de nachtzuster ontfermt zich als een engel over de doodzieke Ann die zich, onder invloed van morfine, de bruiloft van haar vriendin Lila Wittenborn herinnert. We zien twee hartsvriendinnen waarvan de een gaat trouwen met een man voor wie ze weing voelt en de ander verliefd gaat worden op een serieuze arts. De aantrekkelijke Harris Arden (Patrick Wilson) is voor beide jonge vrouwen een hartebreker, zo zal blijken. Wanneer Ann de naam Harris blijft noemen begint vooral Nina zich af te vragen welke rol deze man heeft gespeeld in het leven van haar moeder.

Evening gaat over het onderdrukken van gevoelens en de macht van de voorzienigheid. Zoals de oudere Lila Wittenborn (Streep) toegeeft aan Nina (Colette); “In the end, it doesn’t really matter”. Tijdens haar sterfproces vraagt Ann zich af waarom ze nooit is getrouwd met Harris. We komen er eigenlijk niet achter, maar ergens begrijpen we het wel. En uiteindelijk heeft Ann er vrede mee.

The Brave One

How many wrongs to make it right?

Regie: Neil Jordan
Met: Jodie Foster

Gezien: Kijkhuis, Leiden (27 september, 2007)

De regisseur van The Crying Game en Michael Collins is terug met een misdaaddrama waarin de koele, stoere Jodie Foster een van wraak vervulde radiopresentatrice Erica Bain speelt die de nachtelijke straten van New York ‘zuivert’ van gewelddadige types.

Maar voor het zover komt krijgen we de beelden voorgeschoteld van het afschuwelijke gewelddadige incident dat voor Erica en haar aanstaande echtgenoot David Karmani (Naveen Andrews) dramatische gevolgen heeft. Nadat Erica uit een coma raakt hoort zij dat David de brute aanval niet heeft overleefd. Hij is zelfs al weer een aantal weken begraven. Natuurlijk gaat er iets kapot van binnen. Natuurlijk blijft Erica met een onwaarschijnlijk trauma achter zodat zij maar een uitweg ziet: een vuurwapen, de daders zoeken en ze doden. Erica is volledig vervreemd geraakt van haar omgeving. Maar goed, ze heeft dan ook wel wat meegemaakt. En ze moet het uiteindelijk toch alleen doen.

Op een avond wordt ze door noodzaak gedwongen het nieuwe vuurwapen te gebruiken. Nogal onhandig, uiteraard, met drie kogels op twee meter afstand waarvan maar een raak. Erica bemerkt dat deze vreselijke daad haar een soort voldoening geeft. Al snel volgen meer van dit soort moorden. De regisseur slaagt er daarbij in om NY neer te zetten als een groezelige stad waar het gevaar altijd op de loer ligt. In een geval zoekt Erica het bewust op.
Het thema – eigen rechter spelen - is niet nieuw. De vraag of Erica’s acties moreel verwerpelijk zijn of niet komt een aantal keren aan bod. Voor de film is het geen relevante vraag. De titel van de film ‘The Brave One’ is dan misschien misplaatst. Foster gaf zelf aan dat ze de Duitse titel ‘Die Fremde in Dir’ en de Franse titel ‘A vif’ toepasselijker vond. Daar zit wat in.
Een van de mooiste scenes in deze film vangt aan wanneer Erica weer naar buiten durft. Ze eindigt bij het politiebureau. De regisseur slaagt er hier in om de kijker subtiel mee te laten voelen met Erica: de overgevoeligheid voor licht en geluid, de achtervolgingswaanzin en de onzekerheid. In de bewuste scene in het politiebureau wordt in een keer duidelijk dat Erica niet alleen is in haar afschuwelijke werkelijkheid. Erica is samen met anderen het slachtoffer geworden van een dagelijks terugkerend verschijnsel: geweld. Voor de politie is Erica niet meer dan een dossiernummer.

De hond is wellicht overbodig. Een beetje hond had waarschijnlijk al lang een kans gezien om terug te rennen naar zijn baas. En zo niet, voor de New Yorkers en de politie een in het oog vallend detail. Hoeveel Duitse herders lopen er rond in NY? Men had een oproep kunnen plaatsen met; Did you see Curtis? Call 1-800-dog-find. Maar, dit is Jordan te vergeven. Bovendien, een zin als: I want my dog back, is natuurlijk een one-liner in de traditie van: Hasta la vista, baby.

Wat deze film zeer de moeite waard maakt is de spanning tussen Erica en de rechercheur Sean Mercer (Terrence Howard) die de moorden die zij heeft gepleegd onderzoekt. Al in een vroeg stadium heeft hij haar door maar zijn glazen zijn, na een scheiding, roze. Bovendien heeft hij Erica gezien toen ze in coma lag. Foster en Howard slagen er in om gedurende de gehele film een spanning vast te houden die voortkomt uit sympatie en beroepsmatig antagonisme.

Uiteindelijk wordt Erica twee maal slachtoffer van geweld. De film eindigt met een cliffhanger, dus wie weet, komt er een vervolg.

Pers Quote:
"Hoewel de gewelddadigheid in 'The Brave One' voor een normaal persoon geen dagelijkse kost is, is de film wel realistisch. Doordat je de angst van Erica bijna zelf voelt, blijf je hopen op een happy ending. Maar dat die er komt, lijkt welhaast onmogelijk."

La Sconosciuta

Regie: Guiseppe Tornatore
Gezien: Kijkhuis, Leiden (13 september, 2007)

Waarom zijn Italiaanse films vaak zo poëtisch? Het is niet alleen het Italiaans. Het is ook de beeldtaal. In dit geval op het oog, gekunsteld, maar dan toch weer heel natuurlijk. In La Sconosciuta hanteert Tornatore door de hele film heen parallelmontages. Hierdoor krijgen wij in een korte tijd in de gaten dat Irina, een Oekraïense ex-prostituee, een afschuwelijk verleden heeft. Dat verleden laat haar niet los. Zo zal in de loop van de film steeds duidelijker worden.Het is Irina gelukt om in een noord Italiaanse stad, ver weg van haar pooier, een nieuw leven te beginnen. Ze raakt bevriend met de nanny van de rijke familie Adacher. Wanneer die onder verdachte omstandigheden van de trap valt, neemt Irina haar baantje over. Al snel blijkt dat Irina haar eigen motieven heeft om zich binnen te dringen in dit kleine gezin. Stukje voor stukje wordt de puzzel één geheel en wordt Irina’s leven ontrafeld.

We krijgen natuurlijk sympathie voor de hardwerkende Irina met haar mooie, vriendelijke ogen. Een schitterende rol overigens van de Russische actrice Xenia Rappoport die haar debuut maakt in deze film. Maar dan plots is ze weer koel en berekenend, sadistisch zelfs. Irina heeft dan ook wel heel veel te verwerken gehad..
De scenes in La Sconosciuta zijn kort – eigenlijk kun je niet van scenes spreken. In de loop van de film worden de scenes iets vaker uitgespeeld maar nooit laat Tornatore zijn flashbacks los. De dramatische muziek van Ennio Morricone, bekend van Once upon a time in the west, voegt veel toe aan deze film. De aanzwellende violen en cellos geven net dat extra zetje en tempo die de staccatische montage wel kan gebruiken.La Sconosciuta is een sfeervolle schizofrene thriller die weet te boeien. Een beklemmende film die het bekijken meer dan waard is.

Pers Quote:
“Met veel gevoel voor dosering en spanning onthult Tornatore hoe de vork in de steel zit. Het slot is niet erg sterk, maar de dramatische rode draad des te meer."

1408

The Dolphin Hotel invites you to stay in any of its stunning rooms. Except one.

Met: John Cusack, Samuel L. Jackson
Regie: Mikael Håfström

Gezien: Trianon, Leiden (30 augustus, 2007)

Mike Enslin (Cusack) is een nuchtere schrijver van reisboeken over hotelkamers waar het spookt. Na het overlijden van zijn dochtertje is zijn huwelijk op de klippen gelopen en is hij verhuisd van New York naar de kust van California. Op een dag ontvangt hij zo’n typisch ansichtkaartje dat je kunt kopen aan de balie van hotels. In dit geval the Dolphin Hotel in Manhattan. De anonieme zender heeft er alleen de woorden: Do not enter 1408 opgeschreven. Vanaf dat moment heeft Mike maar een missie, een overnachting mee te maken in kamer 1408. Het laatste hoofdstuk van zijn boek. Na wat gedoe arriveert hij in The Dolphin. De hotelmanager (Jackson) probeert Mike er van te weerhouden de nacht door te brengen in deze ‘evil fucking room’. Maar zelfs de foto´s van de talloze vreselijke sterfgevallen kunnen Mike niet overtuigen. Hij wil de sleutel.

De film speelt zich grotendeels af in de genoemde hotelkamer waar het inderdaad niet pluis blijkt te zijn. Na een paar incidenten die Mike behoorlijk nerveus hebben gemaakt, wil hij zo snel mogelijk uitchecken. Alleen, vluchten kan niet meer. Voor wie van het bovennatuurlijke thrillergenre houdt is 1408 de moeite waard. Er zijn natuurlijk de geeikte schrikmomenten. Het gesprek met Mike’s ex-vrouw via Yahoo Messenger, de overbuurman die niet echt blijkt te zijn – je gaat op een gegeven moment denken dat de fles cognac die de hotelmanager Mike heeft meegegeven niet kosher is en dat Mike behoorlijk aan het trippen moet zijn. Bovendien blijft hij maar uit die fles drinken.

De trucages zitten degelijk in elkaar al worden ze potsierlijk en verliezen ze snel aan impact. Jackson heeft als hotelmanager een kleine rol die hij overigens briljant speelt. De omslag in de nuchtere houding van Enslin wordt door Cusack te veel aangezet en verliest daardoor aan geloofwaardigheid. Een aardige vondst is het gezellige liedje van The Carpenters. Het zijn vooral dit soort simplele contrasten die 1408 nog onheilspellender hadden kunnen maken.